Jedną z najbardziej charakterystycznych roślin basenu Morza Śródziemnego jest drzewo oliwne. Odporne na warunki atmosferyczne i klimatyczne może owocować nawet kilka setek lat. Znaczenie i zastosowanie oliwy było i jest bardzo liczne: jako główny artykuł spożywczy, środek leczniczy na rany, materiał palny w lampach, środek pielęgnacyjny używany w kosmetyce i sporcie, służy do namaszczania podczas różnych obrzędów.
Oliwa jest wyrazem błogosławieństwa Bożego, a jej obfitość znakiem zbawienia i symbolem szczęścia. Prorocy często posługują się tym znakiem, by wyrazić dobrobyt: Przyjdą i będą wykrzykiwać radośnie na wyżynie Syjonu i rozradują się błogosławieństwem Pana: zbożem, winem, oliwą, owcami i wołami (Jr 31, 12) oraz Oto Ja wam posyłam zboże i moszcz, i oliwę, i nasyćcie się nimi, i nie wydam was więcej na pohańbienie między poganami (Jl 12, 19).
Oliwa jest również symbolem miłości, przyjaźni i szczęścia. Wyraża radość, gdyż rozpromienia twarz człowieka. Podczas konsekracji oleju krzyżma biskup modli się: Już Dawid, oglądając duchem proroczym sakramenty Twej łaski, zapowiedział w pieśni, że namaszczenie olejem rozweseli nasze oblicza. W Starym Testamencie oliwą namaszczano proroków, kapłanów i królów, a także przedmioty przeznaczone do kultu religijnego.
Chrześcijanie używali gestu namaszczenia olejem jako znaku obdarzenia łaską Bożą i obfitości Bożego błogosławieństwa. Namaszczenie jest zewnętrznym znakiem nadania nowej tożsamości wynikającej z wybrania Bożego. Jest także związane z wylaniem Ducha Świętego, któremu osoba niejako oddaje się w posiadanie, by pełnić Bożą wolę i misję. Ten związek między namaszczeniem i Duchem Świętym znajduje się u podstaw głównej symboliki oliwy używanej podczas sprawowania sakramentów.
Przez święte oleje jest przekazywana chrześcijanom wieloraka łaska Ducha Świętego, tego Ducha, który uczynił z Jezusa Pomazańca Bożego. Namaszczenie olejem krzyżma dokonuje się podczas chrztu świętego, kiedy zostajemy włączeni w prorocką, kapłańską i królewską misję Chrystusa, podczas bierzmowania oraz święceń kapłańskich i biskupich. Błagamy Ciebie, Boże, uświęć swoim błogosławieństwem ten olej, niech go przeniknie moc Ducha Świętego za współdziałaniem potęgi Chrystusa, Twojego Syna. Od Jego świętego imienia wzięło swą nazwę krzyżmo, którym namaszczałeś kapłanów i królów, proroków i męczenników. Niechaj Twoja moc uczyni to krzyżmo sakramentalnym znakiem pełnego zbawienia i życia dla tych, którzy mają się odnowić przez obmycie wodą chrztu świętego. Niech wszyscy ochrzczeni przeniknięci świętym namaszczeniem i uwolnieni od grzechu pierworodnego staną się Twoją świątynią i wydają woń niewinnego życia. Niech zgodnie z Twoim postanowieniem, otrzymując godność królewską, kapłańską i prorocką, przyobleką się w szatę niezniszczalnej łaski (modlitwa konsekracji oleju krzyżma). Olejem chorych namaszcza się tych, którzy podupadli na zdrowiu i cierpią: Niech Twoje święte błogosławieństwo sprawi, by ten olej stał się ochroną dla ciała, duszy i ducha każdego, kto będzie nim namaszczony, aby uwalniał od wszelkich cierpień, chorób i słabości (modlitwa błogosławieństwa oleju chorych). Olej katechumenów stosuje się w drodze przygotowania dorosłych do chrztu, aby przyjmując mądrość i moc, rozumieli głębiej Ewangelię Chrystusa i śmiało podejmowali trudy chrześcijańskiego życia (modlitwa błogosławieństwa oleju katechumenów).
