Liturgia wielkopostna przygotowuje katechumenów do obchodu paschalnego misterium przez różne stopnie wtajemniczenia chrześcijańskiego, a wiernych przez wspomnienie przyjętego chrztu i pełnienie pokuty – tak przedstawiają nam ten okres zarówno Ogólne Normy Roku Liturgicznego i Kalendarza, jak i Konstytucja o Liturgii. Warto zatem zauważyć, że Wielki Post nie jest przede wszystkim czasem pokuty czy – jak to często jest przedstawiane w naszych kościołach – rozważania Męki Pańskiej, lecz przygotowania do przeżycia misterium paschalnego, którego częścią jest również Męka i Śmierć Pana Jezusa.
Wielki Post to czas sakramentalnego zgłębiania misterium paschalnego. Typowym sakramentem paschalnym jest chrzest. Stąd też celem Wielkiego Postu, do którego ma prowadzić dobre przeżywanie tego czasu, jest odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych podczas liturgii Wigilii Paschalnej w Wielką Noc. Dlatego też podczas tej celebracji czytany jest fragment z Listu do Rzymian (Rz 6, 3-11), w którym św. Paweł ukazuje chrzest jako zanurzenie w Śmierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa. Aby jednak umrzeć dla grzechu konieczne jest nie tylko przyjęcie łaski, ale także przemiana naszego życia. I właśnie dlatego w Wielkim Poście są nam proponowane – w sposób szczególny – uczynki miłosierdzia: post, modlitwa i jałmużna. Aby jednak mogły one być owocne, konieczne jest podejmowanie ich świadomie. Praktyki wielkopostne będą dobre i sensowne, jeśli będą wynikały nie z przyzwyczajenia (zawsze tak się robiło), lecz z głębokiego doświadczenia misterium paschalnego Chrystusa, który w ten sposób pragnie nas przeprowadzić ze śmierci do życia. Nowość naszego życia nie wypływa automatycznie z otrzymanego sakramentu chrztu, lecz powinna być budowana każdego dnia wiernie, podejmując trud przemiany tego, co wciąż w nas niewłaściwe.
Post, o którym jest mowa w omawianym okresie liturgicznym, to nie tylko ograniczenie ilości i jakości pokarmów, to przede wszystkim podjęcie wysiłku zmiany naszego postępowania, zachowania i myślenia. Tak, jak Chrystus przez swoją Paschę zniszczył nasze grzechy, tak my również powinniśmy Go naśladować i dać innym to, czym sami zostaliśmy obdarowani. Jałmużna jest zatem wyrazem naszej miłości do Boga i drugiego człowieka. Modlitwa natomiast jest wyrazem naszej duchowej ofiary.
Wymienione wyżej tradycyjne praktyki wielkopostne mają nam zatem pomóc w wydobyciu pokutnego charakteru Wielkiego Postu. Grzech jest przede wszystkim wykroczeniem przeciwko Bogu. W naszym życiu są jednak widoczne również jego konsekwencje społeczne. Stąd wielkopostna pokuta powinna być zarówno indywidualna, jak i wspólnotowa, to znaczy zauważalna na zewnątrz. Jej indywidualny charakter powinien prowadzić do przemiany życia, natomiast w wymiarze zewnętrznym i społecznym powinna prowadzić do odnowienia więzi ze wspólnotą Kościoła i większego zaangażowania w jej życie.
Wielki Post to także czas intensywnego słuchania Bożego słowa. Nie można dobrze przeżyć tego czasu bez odniesienia do słowa Bożego, które nam towarzyszy. To ono powinno oświecać naszą codzienność i prowadzić nas do podejmowania dzieł pokuty, abyśmy – jak modlimy się w kolekcie w środę trzeciego tygodnia – odnowieni na duchu przez czterdziestodniową pokutę i karmieni [Bożym] słowem całym sercem oddali się [Bogu] i zgodnie zanosili [do Niego] wspólne modlitwy.
opr. na podstawie:
M. Auge, Rok liturgiczny. To sam Chrystus, który trwa w swoim Kościele, Kraków 2013;
K. Konecki, Czas z Chrystusem. Rok liturgiczny, Włocławek 2014